راز حیات جاودانه ورزش شطرنج آتوسا پورکاشیان

بدون تردید تاریخ زندگی انسان و جوامع بشری، پیوسته پر از مبارزات ریز و درشت، درگیری‌های کوچک و بزرگ و حوادث مختلف بوده، که از برخورد انسان با جامعه و طبیعت ناشی شده است. طبیعتاً انسان، در برخورد با این موانع ابتکاراتی اندیشیده و برای بهبود و سامان بخشیدن به اوضاع اجتماعی، آیین‌های گوناگونی را ابداع نموده است. شطرنج انعکاس بسیار منطقی و دل‌انگیز این تطور تاریخی است که پیروزی‌ها، شکست‌ها و حیله‌گری‌ها و تدابیر گوناگون آن خود به خود بیان‌گر این سیر مبارزاتی می‌باشد. اما نکته جالب در عرصه شطرنج، تساوی قوانین طرفین و شکل انسانی مبارزه در آن است که از روابط پر فراز و نشیب جامعه، که اغلب با قلدرمنشی، زورگویی، نامردی، حق‌کشی، هوچیگری و زبان‌بازی همراه است، به دور می‌باشد. در حقیقیت شطرنج بازگو کننده‌ی خط اصلی مبارزات انسان در طول تاریخ بوده و منطق پولادین درونی آن بازگوکننده‌ی برخورد اندیشه ها و تفکرات مختلف است. گری کاسپارف قهرمان اسبق شطرنج جهان علاوه‌بر قهرمانی، تحلیل عمیق و ژرفی از ماهیت شطرنج ارائه نموده است. او راز این حیات جاودانه شطرنج را در بطن خود شطرنج دانسته و آن را از سه بعد ورزش، هنر و تفکر منطقی، قابل بررسی دانسته است. این نابغه شطرنج جهان معتقد است، اولاً شطرنج‌بازانی که در مسابقات قهرمانی شرکت می‌کنند برای برنده شدن مبارزه می‌کنند و چنین بازی‌هایی نیروی اراده را دگرگون و آن را قدرتمندتر می‌نماید و این جنبه ورزشی شطرنج است. از سوی دیگر اعجاب‌انگیز بودن زیبایی ترکیبات و منطق دل‌انگیز قربانی‌ها که با وجد درونی و انبساط خاطر همراه است، بدون چون و چرا حکایت از این دارد که شطرنج یک هنر است. از طرف دیگر افراد زیادی هستند که شب‌های طولانی را صرف حل یک مسئله و معمای شطرنج می‌نمایند و برای چنین افرادی شطرنج یک علم تفکر منطقی است. شطرنج عمر طولانی دارد و این عمق و اعتلا در آن به یکبار حاصل نگردیده و روندی کند و خاص داشته است. شطرنج در دربار پادشاهان هندی و ایرانی و عرب یک نوع بازی سرگرمی و وسیله‌ی برخورد اندیشه افراد خاص بوده است. در قرون وسطی در اروپا بخشی از نبرد شوالیه‌ها محسوب می‌شده و تنها در قرون 19 و 20 است که شطرنج در میان عموم مردم رواج می‌یابد و راهی قهوه‌خانه‌ها و محافل عمومی مردم می‌شود و همین روند تا تبدیل آن به یک ورزش جهانی و ظهور نوابغی بزرگ می انجامد.   امروز حداقل در دنیا 650 تا 700 میلیون نفر در بین 7 میلیارد جمعیت کل جهان، شطرنج بازی می‌کنند. یعنی 6/8 درصد افراد در کل دنیا به بازی شطرنج می‌پردازند. 8 میلیون شطرنج‌باز ثبت شده، به نمایندگی از 160 کشور جهان وجود دارند و در اینترنت نیز 200 میلیون نفر شطرنج بازی می‌کنند.